Ο “άλλος” ΄δρόμος της Ισλανδίας: Εξετάζοντας μια περίπτωση ‘μη διάσωσης’

 Την Τετάρτη 17 Απριλίου, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς διοργάνωσε διάλεξη με θέμα «Ο “άλλος” δρόμος της Ισλανδίας: Εξετάζοντας μια περίπτωση “μη διάσωσης”» με ομιλήτρια τη Λίλια Μοζεσντοτίρ, καθηγήτρια Οικονομικών και πρώην βουλευτή της Ισλανδίας. Τη διάλεξη προλόγισε η Μαρία Καραμεσίνη, καθηγήτρια Οικονομικών στο τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος της Γραμματείας του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς. Αρχικά, αναφέρθηκε  στην ακαδημαϊκή δραστηριότητα της Λίλιας Μοζεσντοτίρ, η οποία μέχρι και το 2008 δίδασκε οικονομικά στη Σχολή Διοίκησης Μπιφρόστ της Ισλανδίας, ενώ στη συνέχεια διατέλεσε διευθύντρια Ερευνών στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας. Αν και πριν από την κρίση δεν είχε εμπλακεί στην κεντρική πολιτική σκηνή, το 2009 εκλέχτηκε βουλευτής με το Αριστερό – Πράσινο Κίνημα, το οποίο στη συνέχεια σχημάτισε κυβέρνηση με τους Σοσιαλδημοκράτες. Πρόσφατα, ανεξαρτητοποιήθηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του Αριστερού – Πράσινου Κινήματος, διαφωνώντας με τη διαπραγματευτική στάση της κυβέρνησης έναντι των ξένων πιστωτών, καθώς θεώρησε ότι θα έπρεπε να είναι πιο αποφασιστική. Κατά τη θητεία της ως βουλεύτριας, προήδρευσε της κοινοβουλευτικής επιτροπής για τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ισλανδίας έπειτα από την κατάρρευσή του, καθώς και της κοινοβουλευτικής επιτροπής κοινωνικών υποθέσεων, ενώ το  2010 διατέλεσε αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η πολιτική παρουσία της Λίλιας Μοζεσντοτίρ συνδέθηκε έτσι με τις κρίσιμες πτυχές της αντιμετώπισης της κρίσης στην Ισλανδία, από την υπόθεση του Icesave και τις διεθνείς διαπραγματεύσεις μέχρι τη ρύθμιση του χρέους των νοικοκυριών και την κοινωνική ανασύνταξη.

 

Η Λίλια Μοζεσντοτίρ, από την πλευρά της, μετέφερε το αίσθημα αλληλεγγύης των Ισλανδών προς τον ελληνικό λαό, το οποίο την ώθησε να επισκεφτεί την Ελλάδα και να παρουσιάσει την εμπειρία της χώρας της για την αντιμετώπιση της κρίσης.

 

Στην ομιλία της, έδωσε έμφαση στα συστατικά στοιχεία του ισλανδικού δρόμου για την αντιμετώπιση της κρίσης, δηλαδή την άρνηση της κοινωνικοποίησης των ζημιών, τη μεγάλη λαϊκή κινητοποίηση και την αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων.

 

Η Ισλανδία, μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, κλήθηκε να αντιμετωπίσει την υπόθεση του Icesave,  το ζήτημα δηλαδή της αποζημίωσης των ξένων καταθετών (στην πλειονότητά τους Βρετανών και Ολλανδών) της χρεοκοπημένης ισλανδικής ιδιωτικής τράπεζας Landsbaanki. Κάτι τέτοιο θα επέφερε δραματική επιδείνωση των δημοσίων οικονομικών της χώρας με επακόλουθη διόγκωση του δημόσιου χρέους και επιβάρυνση των Ισλανδών φορολογουμένων. Οι πολίτες της Ισλανδίας αρνήθηκαν μία τέτοια προοπτική, καταψηφίζοντας δύο φορές τη σχετική πρόταση διαπραγμάτευσης με τους ξένους πιστωτές. Η Βρετανία απάντησε ενεργοποιώντας διατάξεις του αντιτρομοκρατικού νόμου προκειμένου να πάρει τον έλεγχο στοιχείων του ενεργητικού της συγκεκριμένης τράπεζας. Η Βρετανία και η Ολλανδία έκαναν χρήση τη διεθνούς τους ισχύος ώστε να πετύχουν την άσκηση διεθνών πιέσεων στην Ισλανδία, οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση των συναλλαγών της με την ΕΕ και τις ΗΠΑ, τις συνεχείς αναβολές στη χορήγηση δανείων από το ΔΝΤ και την απροθυμία παροχής οικονομικής βοήθειας από τις φίλιες σκανδιναβικές χώρες.

 

Παρά το δυσμενές διεθνές κλίμα, η Ισλανδία ακολούθησε διαφορετικό δρόμο διαχείρισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με διαχωρισμό των τραπεζών σε παλιές χρεοκοπημένες τράπεζες και νέες, στις οποίες κατευθύνθηκαν τα εγχώρια δάνεια και καταθέσεις, φροντίζοντας παράλληλα για την ανακεφαλαιοποίησή τους. Προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ –οι οποίες δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα– με στόχο την επίτευξη συμφωνίας για ηπιότερη δημοσιονομική προσαρμογή.

 

Επιπλέον, η αριστερόστροφη κυβέρνηση επιδίωξε την έξοδο από την κρίση κινούμενη στην κατεύθυνση της παραγωγικής ανασυγκρότησης της ισλανδικής οικονομίας και της αναδιανομής του πλούτου. Η Ισλανδία μετά από μία απότομη πτώση του ΑΕΠ της επανήλθε σύντομα σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, στρέφοντας την οικονομία της από τον χρηματοπιστωτικό τομέα προς την αλιεία και τον τουρισμό. Η ανεργία ακολούθησε την ίδια πορεία, υποχωρώντας στο 5% σήμερα έναντι του 9% το 2009 με ταυτόχρονη μείωση των ωρών εργασίας για τους εργαζόμενους.

 

Παράλληλα, η νέα κυβέρνηση πήρε πρωτοβουλίες για την ισομερή κατανομή των βαρών της κρίσης μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων. Με τις αλλαγές στο φορολογικό σύστημα και τη μεγαλύτερη επιβάρυνση των πλουσιότερων, ελήφθησαν μέτρα για τη μείωση του ποσοστού φτώχειας, την ανακούφιση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, την επέκταση της χορήγησης επιδόματος ανεργίας από τα τρία στα τέσσερα χρόνια και την επιδότηση των εργαζόμενων με σχέση μερικής απασχόλησης.

 

Σύμφωνα με τη Λίλια Μοζεσντοτίρ, η υπόθεση της Ισλανδίας, παρά τις αναδιανεμητικές και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες της αριστερόστροφης κυβέρνησης, παραμένει υπό διακύβευση. Η χώρα βρίσκεται ακόμα σε διαπραγματεύσεις με τους ξένους πιστωτές, ενώ είναι αντιμέτωπη με προκλήσεις ως προς την οικονομική της πολιτική. Ζητήματα όπως ο έλεγχος του κεφαλαίου σε συνθήκες υποτίμησης του νομίσματος, η μείωση του χρέους

των νοικοκυριών και η ενδυνάμωση της οικονομικής ανάπτυξης θα απασχολήσουν έντονα το επόμενο διάστημα τη χώρα.

 

Παράλληλα, η Ισλανδία δεν έχει ξεπεράσει ακόμα την πολιτική αστάθεια που ξεκίνησε το 2008. Οι πολίτες θεωρούν πως η κυβέρνηση είναι υποχωρητική έναντι των πιέσεων των ξένων πιστωτών, κριτική που άσκησε και η ίδια κατά την αποχώρησή της από την κοινοβουλευτική ομάδα του Αριστερού – Πράσινου Κινήματος. Επιπλέον, τα μεσαία στρώματα είναι δυσαρεστημένα από την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, καθώς θεωρούν ότι έχουν αναλάβει δυσανάλογα οικονομικά βάρη. Τα δύο αυτά στοιχεία φαίνεται να εξηγούν σύμφωνα με την ίδια την κατάρρευση της αριστερόστροφης κυβέρνησης και την ήδη διαφαινόμενη  τότε νίκη της κεντροδεξιάς στις εκλογές που ακολούθησαν.

Η Λίλια Μοζεσντοτίρ έκλεισε την ομιλία της εκφράζοντας την άποψη ότι ο ισλανδικός δρόμος αποτελεί μία εναλλακτική έναντι της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης της κρίσης με θετικά και αρνητικά στοιχεία, τα οποία είναι χρήσιμα σε όσους και όσες αναζητούν διέξοδο από την κρίση εκτός των πλαισίων της ασφυκτικής δημοσιονομικής προσαρμογής.

 

Το βίντεο της εκδήλωσης βρίσκεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς .