Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την κοινωνική και οικολογική κρίση που έχουμε απέναντί μας, ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων πρέπει να ενσωματωθεί στις Συνθήκες της ΕΕ, υποστηρίζει η Μανουέλα Κροπ.
Η πανδημία του Covid-19 προκάλεσε τη μετακίνηση 40 εκατομμυρίων ανθρώπων σε θέσεις μερικής απασχόλησης σε όλη την ΕΕ, ενώ αυτή τη στιγμή υπάρχουν 16 εκατομμύρια άνεργοι, δηλαδή 2 εκατομμύρια περισσότεροι από πέρσι, πριν την εμφάνιση της πανδημίας. Ανεξάρτητα από τον Covid-19 και τις επιπτώσεις του, η φτώχεια παρουσιάζει, εδώ και χρόνια, ανοδική τάση και στην κατηγορία των εργαζομένων, πράγμα που σημαίνει ότι όλο και πιο πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα, παρότι εργάζονται. Ένας στους δέκα εργαζόμενους ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, έχουμε δηλαδή αύξηση του συγκεκριμένου ποσοστού κατά 12% . Ένας από τους κύριους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι η άνοδος των ενοικίων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, η οποία οδηγεί στη φτωχοποίηση των μισθωτών. Ένας άλλος παράγοντας-κλειδί είναι η υποχώρηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ: σε τουλάχιστον 14 από τις χώρες της ΕΕ, περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ενώ μόνο σε επτά κράτη μέλη οι συλλογικές διαπραγματεύσεις εκπροσωπούν πάνω από το 80% των εργαζομένων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, η πανδημία χρησιμοποιείται ήδη ως πρόσχημα για τον περιορισμό των εργασιακών δικαιωμάτων, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC) Λούκα Βισεντίνι, στην ανακοίνωσή του στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Συνδικάτων (ETUI) με τον τίτλο: Towards a new socio-ecological contract (Προς ένα νέο κοινωνικο-οικολογικό συμβόλαιο), στις 3 Φεβρουαρίου 2021.
Η πορτογαλική προεδρία στο Συμβούλιο της ΕΕ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα θέσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει ένα σχέδιο δράσης που θα υπηρετεί τον συγκεκριμένο στόχο τον Μάρτιο του 2021.
Όμως, η αποτελεσματικότητα των μέτρων θα εξαρτηθεί από το πώς εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα, ο Eυρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων αποτελούσε απλώς μια μη δεσμευτική συλλογή 20 κοινωνικών αρχών η οποία εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2017 αλλά δεν συνέβαλε στη βελτίωση της κοινωνικής κατάστασης στην ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων και το Πρωτόκολλο Κοινωνικής Προόδου θα πρέπει επιτέλους να ενσωματωθούν στις Συνθήκες της ΕΕ, ώστε η κοινωνική προστασία και τα εργασιακά δικαιώματα να έχουν προτεραιότητα έναντι των ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς –κάτι που η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων ζητά εδώ και χρόνια. Για να πάρουμε ένα παράδειγμα, η Αρχή 6 του Κοινωνικού Πυλώνα, με τον τίτλο «Μισθοί», λέει ότι οι εργαζόμενοι «έχουν δικαίωμα σε δίκαιους μισθούς που τους παρέχουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης». Αν αυτή η αρχή εφαρμοζόταν στην πραγματικότητα, θα βελτίωνε τη ζωή εκατομμυρίων εργαζομένων. Οι άλλες κοινωνικές αρχές περιλαμβάνουν την ισότητα των φύλων, την προώθηση του κοινωνικού διαλόγου, την πρόσβαση στην ιατρική φροντίδα και την πρόσβαση σε θεμελιώδη αγαθά όπως η υδροδότηση, η ενέργεια και οι μετακινήσεις.
Με δεδομένη την κοινωνική και οικολογική κρίση, είναι σαφές ότι μετά την πανδημία δεν πρέπει να επιστρέψουμε στις παλιές «κανονικότητες» και, αντί των προγραμμάτων ανάκαμψης των κρατών μελών, να εργαστούμε για τον κοινωνικο-οικολογικό μετασχηματισμό. Τα τέσσερα από τα εννιά πλανητικά όρια (χρήση γης, συνοχή της βιόσφαιρας, κλιματική αλλαγή, υλικοί κύκλοι) έχουν ήδη ξεπεραστεί. Αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε ακόμη πιο σφιχτά χρονικά όρια για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Το Πράσινο New Deal που οι δυνάμεις της Αριστεράς προωθούν εδώ και πολλά χρόνια, απαιτεί και μια αποτελεσματική κοινωνική προστασία η οποία επιτυγχάνεται μέσω εκτεταμένων συλλογικών διαπραγματεύσεων, με τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, την ενδυνάμωση του συνδικαλισμού και των εργασιακών δικαιωμάτων, με τη θέσπιση αξιοπρεπών κατώτατων μισθών, με περαιτέρω εκπαίδευση και κατάρτιση, και με ένα προνοιακό σύστημα που παρέχει ένα δίχτυ προστασίας απέναντι στη φτώχεια. Αυτό συνεπάγεται ότι οι εργάτες στην αποβάθρα θα αντιμετωπίζονται ως αυτό που είναι, δηλαδή ως μισθωτοί οι οποίοι έχουν το ίδιο δικαίωμα στην κοινωνική προστασία με όλους τους άλλους εργαζόμενους.
Ο αριθμός των ανθρώπων που εργάζονται σε ορισμένους κομβικούς παραγωγικούς τομείς μας προϊδεάζει για τις κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές που μας περιμένουν ενόψει του οικολογικού μετασχηματισμού των κοινωνιών μας: 350.000 άνθρωποι εργάζονται στον τομέα των γαιανθράκων σε όλη την Ευρώπη, και όχι λιγότεροι από 14 εκατομμύρια (μαζί με τους έμμεσα απασχολούμενους) στην αυτοκινητοβιομηχανία. Αν θέλουμε να επιτύχει η οικολογική μετάβαση, εξίσου σημαντική με τη μαζική εξάπλωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την καθιέρωση μιας αυτοκινητοβιομηχανίας φιλικής πρός το περιβάλλον -η οποία συνεπάγεται και τη σμίκρυνση του τομέα της αυτοκίνησης-, είναι και η πραγματοποίηση μεγάλων επενδύσεων σε εναλλακτικές μορφές παραγωγής (που θα ρίχνει το βάρος στα οχήματα σταθερής τροχιάς και τα μέσα μαζικής μεταφοράς) και, φυσικά, στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, την εργασιακή φροντίδα, την υγειονομική φροντίδα, κ.ο.κ. Αυτό φυσικά συνεπάγεται τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας στους παραπάνω τομείς με απολαβές που θα είναι υψηλότερες από τον κατώτατο μισθό, θα εξασφαλίζουν την περαιτέρω εκπαίδευση και κατάρτιση για όσους εργάζονται στις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων και τη συμμετοχή των εργαζομένων στην μετάβαση του κλάδου τους μέσω της ενίσχυσης της οικονομικής δημοκρατίας.
Επομένως, ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων δεν πρέπει να παραμείνει μια θεωρητική κατασκευή, αλλά να γίνει ένας δεσμευτικός νόμος που θα ισχυροποιήσει τα δικαιώματα των εργατικών συνδικάτων και των εργαζομένων. Μόνο τότε θα μπορέσει να υλοποιηθεί η δίκαιη μετάβαση στους τομείς της ενέργειας και της αυτοκίνησης, και μόνο τότε οι εμπλεκόμενοι εργαζόμενοι θα στηρίξουν τον μετασχηματισμό.
Ένα παράδειγμα του τι δεν πρέπει να γίνει μας προσφέρουν οι πρόσφατες δηλώσεις του Οικονομικού Επιτρόπου της ΕΕ Πάολο Τζεντιλόνι. Ο Τζεντιλόνι, κάλεσε τα συνδικάτα, στα τέλη Ιανουαρίου 2021, να συμμετέχουν πιο ενεργά στην εκπόνηση των σχεδίων εθνικής ανάκαμψης υποστηρίζοντας ότι αν δεν συμμετέχουν, οι επιθυμητές μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας και στο συνταξιοδοτικό σύστημα θα είναι ανεφάρμοστες. Όμως, ο Οικονομικός Επίτροπος μιλούσε για μεταρρυθμίσεις που επιδιώκουν να χαμηλώσουν τα επίπεδα προστασίας και να κάνουν την αγορά εργασίας πιο ελαστική, με τελικό αποτέλεσμα την υποβάθμιση του απαραίτητου κοινωνικο-οικολογικού μετασχηματισμού των κοινωνιών μας. Το ίδιο κάνει και η επαναφορά των αυστηρών ευρωπαϊκών κανόνων για τα χρέη, η οποία συζητιέται τον τελευταίο καιρό, επειδή θα λειτουργήσει αποθαρρυντικά για πολλές επενδύσεις που μας είναι απαραίτητες.
Αυτό καθιστά ακόμη πιο σημαντικό το ότι όλες οι προοδευτικές δυνάμεις της κοινωνίας των πολιτών και των εθνικών κοινοβουλίων αντιδρούν και αγωνίζονται για ένα κοινωνικό Πράσινο New Deal και για έναν δεσμευτικό Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων.
Πρώτη δημοσίευση στο website of RLS Brussels Office
