Ποια είναι τα πολιτικά προβλήματα, αιτήματα και επιχειρήματα σε σχέση με την κρίση των μεταναστευτικών και προσφυγικών πολιτικών και το κίνημα αλληλεγγύης; Κάποιες σκέψεις με αφορμή μια συνάντηση στο Ζάγκρεμπ.
ΤΤα κλειστά σύνορα και η ασφαλειοποίηση αποτελούν την κυρίαρχη απάντηση της Ευρώπης στο «προσφυγικό/μεταναστευτικό πρόβλημα». Είναι φανερό ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες όχι μόνο αρνούνται να αντιμετωπίσουν τον πυρήνα του προβλήματος, αλλά επίσης καλλιεργούν το ρατσισμό και την ξενοφοβία. Ανεξάρτητα από τους περιορισμούς στην πρόσβαση και τους φράκτες στα σύνορα, δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσουν οι άνθρωποι να φεύγουν από καταστάσεις που απειλούν τη ζωή τους, από πολέμους, από τη βία και τη φτώχεια. Η ασφαλειοποίηση δεν μπορεί να αποτελεί λύση σε μια πολιτική/ανθρωπιστική κρίση. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, ειδικά μετά τις πρόσφατες επιθέσεις εκτός και εντός Ευρώπης και τα νέα αντιμεταναστευτικά νομοσχέδια που είναι έτοιμα να εφαρμοστούν σε διάφορες χώρες, υπάρχει μεγάλη ανάγκη να εντατικοποιηθούν διαδικασίες, ικανές να παράξουν πολιτική και ακτιβιστική αντίσταση ενάντια στα κλειστά σύνορα και την άνοδο του φασισμού και της ξενοφοβίας στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Αναγνωρίζοντας την πολυμορφία στα κινήματα αλληλεγγύης
Η ενδυνάμωση του κινήματος αλληλεγγύης στην Ευρώπη πρέπει να υπερβεί διάφορους περιορισμούς. Η διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση, οι αλλαγές στις ευρωπαϊκές πολιτικές, οι διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών (αναφορικά με το αν αποτελούν χώρες εισόδου, τράνζιτ ή τελικού προορισμού) σε πολλαπλά επίπεδα, οι διαφορές σε επίπεδο ιστορίας, παράδοσης και εμπειρίας της μετανάστευσης, οι διαφορές στις εθνικές πολιτικές και τον κυρίαρχο λόγο, στα κόμματα εξουσίας (ακροδεξιά, ξενοφοβικά ή όχι) κ.λπ., δημιουργούν δυσκολίες σε σχέση με τις ενδεχόμενες κοινές απαντήσεις. Πρέπει, επίσης, να αναγνωρίσουμε τις διαφορές μεταξύ των ομάδων αλληλεγγύης, σε σχέση με τους σκοπούς και τις προτεραιότητές τους, το ιδεολογικό τους υπόβαθρο, τις μορφές οργάνωσής τους, τις απόψεις τους για τον εμφύλιο στη Συρία και τη γενικότερη κατάσταση στη Μέση Ανατολή κ.α.
Κοινά πολιτικά αιτήματα των κινημάτων αλληλεγγύης
Ωστόσο, όλες/οι συμφωνούμε ότι, παρότι μακροπρόθεσμα ο μόνος τρόπος να επιλυθεί επί της ουσίας η «προσφυγική/μεταναστευτική κρίση» είναι η βελτίωση της κατάστασης στις χώρες προέλευσης, για να αντιμετωπιστεί η παρούσα δραματική κατάσταση πρέπει να αναζητηθεί μια ευρωπαϊκή απάντηση. Χρειαζόμαστε ένα δυνατό πανευρωπαϊκό κίνημα που θα απαιτεί ανοικτά σύνορα, την εξασφάλιση μιας ασφαλούς διαδρομής στην Ευρώπη και τη δημιουργία ανοικτών κέντρων φιλοξενίας. Χρειαζόμαστε ένα δυνατό πανευρωπαϊκό κίνημα που θα αγωνίζεται για κοινωνική δικαιοσύνη για όλες και για όλους. Για τους παραπάνω λόγους, η δικτύωση και η συνεργασία είναι απαραίτητες. Ένα από τα πρώτα βήματα είναι η ανταλλαγή πληροφοριών για την κατάσταση στο πεδίο, ειδικά στη Βαλκανική Οδό και σε άλλες περιοχές ενδιαφέροντος, και ο συντονισμός των δράσεων. Με αυτή τη λογική μια σειρά συναντήσεων έχουν γίνει ή θα γίνουν μεταξύ ακτιβιστών, κινημάτων και ΜΚΟ. Βλέπε επίσης
http://www.transform-network.net/el/mplogk/mplogk-2015/news/detail/Blog/-b9f015f8eb.html και
http://www.transform-network.net/el/mplogk/mplogk-2015/news/detail/Blog/-faf140893e.html
Η συνάντηση στο Ζάγρεμπ
Στις 11 και 12 Δεκεμβρίου 2015, μια τέτοια συνάντηση οργανώθηκε στο Ζάγκρεμπ από το Κέντρο Σπουδών για την Ειρήνη, το Δικαίωμα στην Πόλη και όλη την κροατική πρωτοβουλία υποστήριξης «Refugees Welcome». Άτομα από διαφορετικές οργανώσεις από την Τουρκία, την Ελλάδα, την ΠΓΔΜ, τη Βουλγαρία, τη Σερβία, τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, τη Σλοβενία, την Ουγγαρία, την Τσεχία, την Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, την Ελβετία, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και, βέβαια, την Κροατία, συναντήθηκαν για να συζητήσουν τα παρακάτω θέματα: Το πολιτικό πλαίσιο στην ΕΕ και τη Βαλκανική Οδό. Πολιτικές και ακτιβιστικές απαντήσεις στο κλείσιμο των συνόρων, στα χότσποτς, στην εξωτερικοποίηση του συστήματος ασύλου και στον διαχωρισμό των προσφύγων με βάση την εθνικότητα. (Δι)εθνικά δίκτυα πολιτικής αντίστασης, αλληλεγγύης και αγώνα ενάντια στην ξενοφοβία. Πολιτικές ενσωμάτωσης, κοινωνικο-οικονομική ενσωμάτωση και α) το δικαίωμα στην πόλη και β) εργασία των μεταναστών/ριών.
Η αναγκαιότητα νέων πολιτικών ενσωμάτωσης
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της συνάντησης ήταν το γεγονός ότι η συζήτηση δεν περιορίστηκε στην παρούσα δραματική κατάσταση, αλλά προσπάθησε να προσεγγίσει και το ζήτημα της ενσωμάτωσης. Παρά το γεγονός ότι για αυτούς/ες που έχουν βιώσει την άρνηση παροχής πρώτων βοηθειών, φαγητού και καταλύματος, ίσως όλα αυτά θεωρηθούν κάπως μη ρεαλιστικά, η προοπτική της υποδοχής χιλιάδων νέων πολιτών στις ευρωπαϊκές χώρες μας αναγκάζει να επεξεργαστούμε και να ξανασκεφτούμε τα μοντέλα και τις πρακτικές ενσωμάτωσης στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Όπως αναφέρθηκε στη διάρκεια της συνάντησης, παρόλο που η Άγκελα Μέρκελ και πολιτικοί από άλλες χώρες έχουν δηλώσει ότι η πολυπολιτισμικότητα έχει πεθάνει, η πολυπολιτισμικότητα είναι γεγονός στις κοινωνίες μας και είναι παρούσα στους δρόμους των πόλεών μας. Και, εν πάση περιπτώσει, η ΕΕ παρουσιάζεται ως μια πολυπολιτισμική ένωση.
Οι πολιτικές ενσωμάτωσης που έχουν εφαρμοστεί στην Ευρώπη και ήταν σαφέστατα προβληματικές, βασίζονταν στη εργασία και προσέβλεπαν στην απόλυτη αφομοίωση. Η επιλογή και αποδοχή των προσφύγων στις ευρωπαϊκές χώρες με βάση τη χώρα προέλευσης (και μερικές φορές τη θρησκεία) αποκαλύπτει, όχι μόνο ένα ρατσιστικό, αλλά και ένα ταξικά προσδιορισμένο ιδεολογικό υπόβαθρο, με άλλα λόγια «αν η Ευρώπη χρειάζεται φθηνή εργατική δύναμη, ας πάρουμε τους πιο καταρτισμένους και τους πιο λευκούς (και χριστιανούς)…». Η εδραίωση πολιτικών που απηχούν τέτοιες απόψεις δεν αποτελεί μόνο σαφή παραβίαση των βασικών αρχών των Ηνωμένων Εθνών και των διακηρύξεων της ΕΕ αλλά είναι και εξαιρετικά επικίνδυνη: δεν είναι αυτή η Ευρώπη που θέλουμε!
Είναι μείζονος σημασίας, όχι μόνο να παλέψουμε για ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση, την εργασία, τη στέγη, την περίθαλψη, μεταξύ των «παλαιών πολιτών»/ντόπιων και των νεοεισερχομένων, αλλά ταυτόχρονα να αναζητήσουμε τρόπους να αποτρέψουμε κάθε ενδεχόμενη σύγκρουση μεταξύ προσφύγων/μεταναστών και του τοπικού/ντόπιου πληθυσμού (ειδικά όσο αφορά τις/τους λιγότερο προνομιούχους και τις/τους νέες/ους). Πρέπει να σχεδιάσουμε μια στρατηγική που θα έχει ως στόχο τη διασφάλιση της αξιοπρέπειας για όλες και όλους και την αποτροπή κάθε είδους κοινωνικού αποκλεισμού και περιθωριοποίησης. Θα πρέπει να διδαχθούμε από προηγούμενες εμπειρίες, για παράδειγμα, από τη δημιουργία γκέτο στις πόλεις ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών στέγασης, από τις αρνητικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις της καταδίκης των μεταναστών και προσφύγων στη σφαίρα του άτυπου. Η συμμετοχή των ήδη διαμορφωμένων κοινοτήτων μεταναστών και προσφύγων μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική συμβολή στις διαδικασίες ενσωμάτωσης.
Νέα πολιτικά υποκείμενα
Σε ότι αφορά γενικότερα το κίνημα αλληλεγγύης που έχει δημιουργηθεί γύρω από την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, φαίνεται ότι, πέρα από τις παλιές οργανώσεις με αξιόλογη εμπειρία στην υποστήριξη των μεταναστών και προσφύγων, έχουν αναδειχτεί και νέες συλλογικότητες. Ένα στοιχείο που προκαλεί αισιοδοξία είναι ότι πολλοί άνθρωποι χωρίς προηγούμενη πολιτική συμμετοχή έχουν δραστηριοποιηθεί. Ταυτόχρονα, διαφαίνεται μια σημαντική βελτίωση της δικτύωσης και της συνεργασίας μεταξύ ΜΚΟ και κινημάτων. Παρά την παραδοχή κάποιων προβλημάτων με ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο πεδίο, η συνεργασία σε συγκεκριμένες δράσεις μπορεί να αποβεί καρποφόρα και η εμπιστοσύνη μπορεί να αναπτυχθεί μέσω των κοινών εμπειριών. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η μεγάλη συμμετοχή των γυναικών: σε πολλές περιπτώσεις διαδραματίζουν μείζονα ρόλο στα κινήματα και τις οργανώσεις αλληλεγγύης. Αν και, όπως έχει σημειωθεί, αυτό μπορεί να εκληφθεί ως προβολή του παραδοσιακού γυναικείου ρόλου της φροντίδας, το γεγονός ότι οι γυναίκες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή είναι ιδιαίτερα ευοίωνο.
Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα, αν η κινητοποίηση τόσων ανθρώπων μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία νέων πολιτικών υποκειμενικοτήτων και σε ενδυνάμωση από τα κάτω. Ωστόσο, η Ευρώπη της Αλληλεγγύης αναδύεται, πέρα από την ασφαλειοποίηση, τις παραβιάσεις των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τον ξενοφοβικό λόγο των μέσων ενημέρωσης. Η κινητοποίηση από τα κάτω, η πολυμορφία των οργανώσεων και συλλογικοτήτων, η ύπαρξη τόσο πολλών πρωτοβουλιών υποδοχής και «Καλωσορίσματος» ειδικά σε χώρες που υποφέρουν από πολιτικές λιτότητας, είναι μέρος της Ευρώπης που θέλουμε και ονειρευόμαστε και δίνει ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον για όλες και όλους.