Η εκλογή του Πάπα Φραγκίσκου προφανώς δημιούργησε ένα νέο κλίμα στις σχέσεις μεταξύ εκκλησίας και Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Στη συνάντηση του Σεπτεμβρίου του 2014 μεταξύ του Πάπα, του Αλέξη Τσίπρα και του Βάλτερ Μπάγερ, συμφωνήθηκε η έναρξη μιας καινούριας διαδικασίας διαλόγου μεταξύ των Καθολικών και των Μαρξιστών.
Η πρώτη τέτοια προσπάθεια έλαβε χώρα από την 31η Μάρτη ως την 1η Απρίλη 2016 στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Σοφίας, κοντά στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Οι διοργανωτές προέρχονταν από τη Σύνοδο του Βατικανού για την Καθολική Εκπαίδευση, το κίνημα των Φοκολάρι και το transform! europe. Στην ανακοίνωση για το περιεχόμενο και τα κίνητρα του διαλόγου οι τρεις εταίροι αναφέρουν:
« Μπροστά στις τρέχουσες δυσκολίες και τους κινδύνους του κόσμου, όλοι οι άνθρωποι με πνεύμα καλής θέλησης πρέπει να ενωθούν ανεξαρτήτως των φιλοσοφιών τους, των θρησκειών τους και των πρακτικών και θεωρητικών τους προσεγγίσεων, ώστε να βρουν διεξόδους από την κρίση. Μνημονεύοντας τον Πάπα Φραγκίσκο, τόσο η οριζόντια επικοινωνία, όσο και ο διάλογος για όλες τις παραδοσιακές διαχωριστικές γραμμές είναι αναγκαιότητες(…)».
Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συστήσουν μια «Ομάδα εργασίας», έτσι ώστε να διευκολύνουν την αλληλοκατανόηση και «να εκπονήσουν κοινές σε μεγάλο εύρος αναλύσεις και λύσεις και ει δυνατόν να ορίσουν πεδία κοινής δράσης».
Μεταξύ των κοινών αναλύσεων είναι «η πεποίθηση ότι η Γη δόθηκε στους ανθρώπους, δηλαδή συνολικά στην ανθρωπότητα, συμπεριλαμβανομένων των μελλοντικών γενεών. Έτσι η συνεργασία επιθυμεί να συνεισφέρει στη δυνατότητα κάθε κατοίκου του πλανήτη να ζει μια ζωή άξια της ανθρώπινης φύσης εν ειρήνη, ελευθερία και δικαιοσύνη». Η δήλωση δίνει επίσης έμφαση στο ότι «οι διαφορετικές αφετηρίες αντιμετωπίζονται σαν πλούτος και μπορούν να συνεισφέρουν στην αποσαφήνιση, εμβάθυνση και μεταλαμπάδευση κάθε μιας των απόψεων».
Η περιβαλλοντική και οικονομική κρίση, η κοινωνική δικαιοσύνη, η μετανάστευση και τα ανθρώπινα δικαιώματα βρέθηκαν ανάμεσα στα κύρια θέματα συζήτησης. Οι συμμετέχοντες προέρχονταν από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων: ακαδημαϊκοί, ακτιβιστές ΜΚΟ, θεολόγοι, οικονομολόγοι, οργανωτικά πολιτικά στελέχη και διοργανωτές καλλιτεχνικών ακτιβισμών. Εκπροσωπήθηκαν επίσης αρκετές γενιές. Η αντιπροσωπεία του δικτύου transform! αποτελούνταν από τους Βάλτερ Μπάγερ (Βιέννη), Πέτερ Φλάισνερ (Βιέννη), Κορνίλια Χίλντεμπραντ (Βερολίνο), Μικαέλ Λεβί (Παρίσι) Τζούλια Ροντάνο (Ρώμη) και η Αγία Έδρα εκπροσωπήθηκε από τους Βιντσέντζο Τζάνι, Γραμματέα της Συνόδου του Βατικανού για την Καθολική Εκπαίδευση και Στέφανο Τζαμάνι (Παπική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών). Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες είχαν κάποια σχέση με το κίνημα Φοκολάρι: οι οικοδεσπότες μας, Μπέρναρντ Κάλεμπαουτ και Πάολο Φρίτζι, από το Πανεπιστήμιο της Σοφίας, η Κάθριν Μπέλτζουνγκ (Γαλλία), η Λόρνα Γκόλντ (Ιρλανδία), η Αλεχάντρα Ερέρο (Αργεντινή), ο Χέρβιγκ Φαν Στάα (Ινσμπουργκ), ο Φραντς Κρονράιφ (Αυστρία) και ο Χέρμπερτ Λάουενροθ (Γερμανία). Άλλοι συνεργάτες ήταν ο Πασκουάλε Φεράρα (Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Φλωρεντία).
Φυσικά οι εγκύκλιοι του Πάπα Φραγκίσκου Evangelii Gaudium και Laudato Si και η συνεισφορά τους σε μια κριτική, ανθρωπιστική και αδερφική προσέγγιση υπήρξαν σημαντικό στοιχείο στις συζητήσεις και αποτέλεσαν σημεία αναφοράς τόσο για τους Καθολικούς, όσο και για τους Μαρξιστές συμμετέχοντες.
Πρόκειται για ένα ιστορικής σημασίας γεγονός στις σχέσεις μεταξύ Ευρωπαϊκής Αριστεράς και Καθολικής Εκκλησίας, που είχαν γνωρίσει πολλές διακυμάνσεις στο παρελθόν. Το Συνέδριο γνώρισε αξιοσημείωτη επιτυχία, χάρη στην υψηλή ποιότητα των συζητήσεων και τις θερμές ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργήθηκαν. Οι συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν σε μια ατμόσφαιρα φιλική και λιτή, όπου οι ακαδημαϊκοί και εκκλησιαστικοί κύκλοι παραμερίστηκαν και οι συμμετέχοντες προσφωνούσαν ο ένας τον άλλο με τα μικρά τους ονόματα. Υπήρξε πράγματι μια διαδικασία αμοιβαίας μάθησης και εμπλουτισμού. Φυσικά υπήρξαν διαφορές στις προσεγγίσεις, στις έννοιες, στα σημεία που δόθηκε έμφαση και στις προτεινόμενες λύσεις, αλλά πραγματοποιήθηκε μια αυθεντική προσέγγιση «του άλλου» και εκδηλώθηκε ένα ειλικρινές ενδιαφέρον ώστε να γίνουν κατανοητές οι απόψεις του.
Η διαπίστωση του Πάπα για μια περιβαλλοντική κρίση ως αποτέλεσμα «ενός δομικά στρεβλού συστήματος» υπήρξε κοινός τόπος των συμμετεχόντων, καθώς επίσης και η ανάγκη για μια εναλλακτική στις παράλογες και παράδοξες νεοφιλελεύθερες πολιτικές της «λιτότητας» που προωθούνται από τη σημερινή ηγεσία της Ευρώπης. Οι συμμετέχοντες του transform! πρότειναν μια συζήτηση πάνω σε σοσιαλιστικές και οικοσοσιαλιστικές εναλλακτικές, πέρα από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και τον καπιταλιστικό «τρόπο ζωής».
Σχολιάζοντας τα όσα διημείφθησαν, ο Βιντσέντζο Τζάνι παρατήρησε ότι τώρα πείστηκε πως η οικολογία και το περιβάλλον θα πρέπει να ενσωματωθούν στην Καθολική Εκπαίδευση σε όλο τον κόσμο. Η ανάγκη για συγκεκριμένες δράσεις στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και η αλληλεγγύη στους μετανάστες που προσπαθούν να βρουν καταφύγιο στην Ευρώπη ήταν ένα ακόμα κοινό συμπέρασμα.
Αυτή ήταν μόνο η αρχή! Οι οργανωτές συμφώνησαν στην ανάγκη της συνέχισης αυτής της πρωτοβουλίας, όπως επίσης και στη διεύρυνση και εμβάθυνση των συζητήσεων. Θα υπάρξει επίσης και μια έκδοση των συνεισφορών της κάθε πλευράς στο Συμπόσιο.
Μετάφραση: Πέτρος Κοντές