Η Ζουζάνα Τσαπούτοβα, υποψήφια του εξωκοινοβουλευτικού νεοφιλελεύθερου κόμματος «Προοδευτική Σλοβακία», νίκησε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών με 58%. Η Τσαπούτοβα, 45 χρονών, είναι η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος και η νεότερη Πρόεδρος στην ιστορία της Σλοβακίας.
Οι προεδρικές εκλογές στη Σλοβακία διενεργήθηκαν σε δυο γύρους, στις 16 και τις 30 Μαρτίου 2019. Στον πρώτο γύρο συμμετείχαν δεκατρείς υποψήφιοι. Ψήφισαν συνολικά, 2,1 εκατομμύρια ψηφοφόροι στον πρώτο γύρο, με ποσοστό συμμετοχής 48,74%, και 1,8 εκατομμύρια στον δεύτερο, με ποσοστό συμμετοχής 41,79%.
Στον πρώτο γύρο, οι υποψήφιοι που έλαβαν πάνω από 5% των ψήφων ήταν πέντε. Η Ζουζάνα Τσαπούτοβα έλαβε 40,57% και ο Μάρος Σέφτσοβιτς 18,66%. Ακολούθησε ο Στέφαν Άραμπιν, που κατέβηκε ως ανεξάρτητος υποψήφιος, χωρίς πολιτική στήριξη, και κατάφερε να συγκεντρώσει 14,34% των ψήφων. Τέταρτος ήρθε ο ακροδεξιός υποψήφιος Μάριαν Κότλεμπα.
Οι υποψήφιοι του κυβερνώντος συνασπισμού
Τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού (SMER–SD, SNS και Most–Híd) δεν προσήλθαν στις Προεδρικές εκλογές ως ενιαίο μέτωπο με κοινό υποψήφιο.
Το Σλοβακικό Εθνικό Κόμμα (SNS) δεν κατέβασε δικό του υποψήφιο, ούτε στήριξε υποψήφιο άλλου κόμματος -της συμμαχίας ή και εκτός αυτής-. Το ίδιο συνέβη και με τον πυρήνα του συνασπισμού, τους Σοσιαλδημοκράτες (SMER–SD), οι οποίοι όμως, στήριξαν τον Μάρας Σέφκοβιτς, Επίτροπο της ΕΕ, που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του την τελευταία στιγμή. Το Most–Híd (κόμμα της ουγγρικής μειονότητας, που αντιμετωπίζει τη συρρίκνωση της εκλογικής του βάσης) ήταν το μόνο κόμμα του κυβερνητικού συνασπισμού που κατέβασε δικό του εκπρόσωπο, τον βετεράνο πολιτικό Μ. Μπούγκαρ, ο οποίος όμως, δεν τα πήγε πολύ καλά, συγκεντρώνοντας μόνο 3,1% των ψήφων και καταλαμβάνοντας την έκτη θέση. Η στάση του κυβερνώντος SMER–SD για την επιλογή υποψηφίου ήταν αντιφατική, πράγμα που χαρακτηρίζει, εδώ και αρκετό καιρό, την πολιτική του. Παρότι εξακολουθεί να διακηρύσσει λαϊκά και λαϊκιστικά μέτρα, η πολιτική του δεν έχει συνεπή και συνεχή αριστερό προσανατολισμό, κι αυτό γίνεται όλο και πιο αισθητό. Το αποτέλεσμα είναι η ενίσχυση της νεοφιλελεύθερης ολιγαρχίας και η μετατροπή της χώρας σε παιδική χαρά για τις ξένες πολυεθνικές. Έτσι, η απροκάλυπτη στήριξη της στρεβλής κοινωνικής εικόνας που παράγουν τα κυρίαρχα ΜΜΕ και ο ανταγωνισμός των συντηρητικών και των νεοφιλελεύθερων, ήταν το «θανάσιμο φιλί» για κάθε επίδοξο υποψήφιο. Πιστεύουμε, όμως, ότι το κύριο πρόβλημα του SMER–SD είναι ότι ακολουθεί την ίδια στρατηγική με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας -ίσως και με το τσεχικό ČSSD-, της σταδιακής εγκατάλειψης, στο πλαίσιο μιας στρεβλής κοινωνικής εικόνας, του σοσιαλιστικού, αριστερού προσανατολισμού του.
Το εκλογικό αποτέλεσμα του κόμματος Κότλεμπα-LSNS (Λαϊκό Κόμμα «Η Σλοβακία μας») είναι πολύ ανησυχητικό. Είναι ένα ακροδεξιό κόμμα που, σύμφωνα με κάποιους, έχει φασιστικά χαρακτηριστικά. Έχει σημαντική εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο της Σλοβακίας (14 έδρες), γιατί στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές έλαβε 8%. Κάποιες δημοσκοπήσεις που έγιναν πριν από τις εκλογές δεν έδειχναν ότι ο Κότλεμπα θα περνούσε στον δεύτερο γύρο, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη ανησυχία σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες. Τελικά, ήρθε τέταρτος, συγκεντρώνοντας 10,39% των ψήφων. Σε επίπεδο περιφέρειας, η καλύτερή του επίδοση σημειώθηκε στην Κεντρική Σλοβακία, όπου συγκέντρωσε 13,92%.
Η σχεδόν πλήρης απουσία αριστερής ατζέντας
Ο μοναδικός αριστερός υποψήφιος, Έντουαρντ Χμέλαρ, έλαβε μόνο 58.965 ψήφους (2.74%) στον πρώτο γύρο, εν μέρει λόγω της αμφιλεγόμενης εικόνας του στα μάτια πολλών αριστερών ψηφοφόρων. Θεωρείται ένθερμος υποστηρικτής των μειονοτήτων, αλλά δεν χαίρει ιδιαίτερης αναγνώρισης, ακόμη και ανάμεσα στους αριστερούς ψηφοφόρους, γιατί η στήριξή του αυτή είναι κυρίως αφηρημένη.
Ο Σέφτσοβιτς, που έχει τη στήριξη του κυβερνώντος κόμματος SMER–SD, έχει αρχίσει, δυστυχώς, να γέρνει προς μια εθνικιστική-συντηρητική ατζέντα, καθόλου αριστερή.
Ο αρνητικός ρόλος των ΜΜΕ
Τα ΜΜΕ, μεταξύ αυτών και ο εθνικός ραδιοτηλεοπτικός σταθμός RTVS, δεν κάλυψαν τα θέματα της αριστερής ατζέντας. Κάποια εναλλακτικά ΜΜΕ ασχολήθηκαν κάπως, αλλά η δημόσια απήχηση που έχουν τα αριστερά ΜΜΕ στη Σλοβακία είναι από μέτρια μέχρι ελάχιστη, ειδικά στους μεσήλικες και τους νέους. Το εναλλακτικό κανάλι με τη μεγαλύτερη ακροαματικότητα είναι το Hlavné správy–Konzervatívny denník, με έντονο εθνικιστικό-συντηρητικό χαρακτήρα που υιοθετεί και χριστιανικές αξίες. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ συνδυάζουν, κατά παράδοξο τρόπο, την παραδοσιακή επιθετική τους ρωσσοφοβία με την κριτική στη νεοφιλελεύθερη ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν το ΝΑΤΟ σαν ιερή αγελάδα που κανείς δεν μπορεί να ακουμπήσει.
Οι αρνητικές προβλέψεις για την Αριστερά
Αυτές οι εκλογές επέφεραν ακόμη μεγαλύτερη μείωση στην επιρροή των αριστερών κομμάτων και δυνάμεων στη Σλοβακία και επιβεβαίωσαν την αυξανόμενη αδυναμία πρόβλεψης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Επομένως, οι βουλευτικές εκλογές, που θα γίνουν το αργότερο στα τέλη Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου, δεν αναμένεται να έχουν θετικά αποτελέσματα. Αντίθετα, αναμένεται να οδηγήσουν ή σε μετεκλογικό αδιέξοδο (γιατί αν το SMER–SD συνεχίσει κατά τον ίδιο τρόπο, μετά βίας θα συγκεντρώσει 20%, στην καλύτερη περίπτωση), ή σε μια πολύ διασπασμένη και ασταθή κυβέρνηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάδυση ενός νέου αριστερού κόμματος που θα καταφέρει να έχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, δεν μοιάζει ρεαλιστική. Το κίνημα «Προοδευτική Σλοβακία» είναι μια αποκρουστική κατασκευή που δημιουργήθηκε βιαστικά, προκειμένου να αποσπάσει τους ψηφοφόρους από την αριστερή ατζέντα. Κάποιες πλευρές της υπεσχημένης αλλαγής θα γίνουν, ασφαλώς, αλλά θα είναι μόνο τυπικές, και δεν θα αντιμετωπίζουν τα πραγματικά προβλήματα του σλοβακικού λαού.
Παρόλα αυτά, και παρά τα πολλά προβλήματα που έχουν να κάνουν με την αλλαγή προσανατολισμού του SMER–SD, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμιά πραγματική εναλλακτική πρόταση με όρους αριστερής ατζέντας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Σλοβακίας είναι ένα αμελητέο κόμμα με ελάχιστη επιρροή. Δεν έχει καμιά κάλυψη από τα ΜΜΕ, την ίδια στιγμή που το ακροδεξιό Kotleba–LSNS, που δέχεται πολλή κριτική, είναι συνεχώς στο επίκεντρο της προσοχής του κυρίαρχου Τύπου. Οι ριζοσπάστες του Kotleba–LSNS έλκουν όλο και περισσότερους ανθρώπους που είναι δυσαρεστημένοι με την κατάσταση της σλοβακικής κοινωνίας. Παρότι το SMER–SD συχνά δέχεται κριτική από τα κυρίαρχα ΜΜΕ για τον «αριστερό του χαρακτήρα», το άνοιγμά του στα ριζοσπαστικά αριστερά κόμματα είναι σχεδόν μηδενικό.
Παρόλο που υπάρχουν αρκετοί διανοούμενοι στις γραμμές της σλοβακικής Αριστεράς που έχουν μη αμελητέα επιρροή στην κοινωνία (για παράδειγμα, μέσω αριστερών ιστοσελίδων, ή εκδοτικών δραστηριοτήτων, κ.λπ.), δεν διαθέτουν ισχυρή πολιτική δομή ή κάποιο πρόγραμμα δημιουργίας μιας ευρύτερης πολιτικής θέσης αναφορικά με τους τρόπους επίλυσης των σοβαρών προβλημάτων της σλοβακικής πολιτικής, οικονομίας, κουλτούρας, κ.ά.
Το κύριο πρόβλημα της σλοβακικής ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι η διάσπασή της και η απουσία από τους κόλπους της προβεβλημένων προσώπων που να είναι σε θέση να ενώσουν το κίνημα. Τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών, σίγουρα δεν βελτίωσαν τη θέση της. Τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών θα αποτελέσουν, με τη σειρά τους, έναν δείκτη της απήχησής της στην κοινωνία.