Το δημόσιο σύστημα υγείας στη χώρα της ΕΕ που πλήττεται περισσότερο από τον κορονοϊό, την Ιταλία, έχει υποστεί σοβαρές νεοφιλελεύθερες περικοπές & ιδιωτικοποιήσεις τα τελευταία χρόνια. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην υγεία, επιτάχυνε την έλευση της -αναμενόμενης- κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην οικονομία. Βρισκόμαστε, επομένως, σε σημείο καμπής.
Εννοείται ότι, προς το παρόν, όλες οι προσπάθειες μας πρέπει να στοχεύουν στην καταπολέμηση του ιού και τη «διευκόλυνση» των αρχών. Στη συνέχεια όμως, θα πρέπει να μας προβληματίσει και η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε.
Πώς μπορούμε να πείσουμε τον κόσμο ότι το να αναθέτουμε τη «διαχείριση» ενός τόσο σημαντικού ζητήματος, όπως η παγκοσμιοποίηση, στις δυνάμεις της αγοράς, τις πολυεθνικές, τον ιδιωτικό τομέα, τους παραγωγούς των μεγάλων δεδομένων είναι καθαρή τρέλλα;
Η κατάσταση είναι δραματική. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η «υγεία» του πλανήτη και της ανθρωπότητας είναι σε κίνδυνο, εξαιτίας του κλιματικού και του κοινωνικού εκφυλισμού, του φαινομένου του θερμοκηπίου και της φτώχειας.
Ένα φαινόμενο σαν τον κορωνοϊό, αποδεικνύει πόσο απαραίτητο είναι ένα παγκόσμιο σύστημα δημόσιας υγείας που δεν θα στηρίζεται σε νεοφιλελεύθερες πολιτικές, σε συνδυασμό με περισσότερη δημοκρατία σε παγκόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική.
Η δημόσια υγεία στην ΕΕ
Το δικαίωμα στην περίθαλψη αποτελεί κεντρικό στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Το δημόσιο σύστημα υγείας λειτουργεί χάρη στην εγγύηση του κράτους και τη δίκαιη φορολόγηση των πολιτών. Έργο του είναι να καταπολεμά τους παράγοντες που απειλούν τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Αλλά, εδώ και τριάντα χρόνια, το δικαίωμα στην περίθαλψη δεν αποτέλεσε ποτέ μέρος των θεμελιωδών στοιχείων οικοδόμησης της νέας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η δημόσια υγεία παραμένει ένα πεδίο διακυβέρνησης που εκχωρείται στα κράτη μέλη. Η Ευρώπη θέτει ορισμένα πρότυπα, αλλά δεν προωθεί ενεργές πολιτικές. Επιπλέον, οι περιορισμοί στους κρατικούς προϋπολογισμούς, έχουν σοβαρότατες επιπτώσεις στην ποιότητα της δημόσιας υγείας. Αρκεί να σκεφτούμε τα πενήντα περίπου αιτήματα που έχουν στείλει οι αρχές της ΕΕ στα κράτη μέλη, για μείωση του κόστους περίθαλψης.
Όντως, όπως προκύπτει από την έρευνα της πολύ έγκυρης οργάνωσης Health Consumer Powerhouse, η οποία χρησιμοποίησε 46 διαφορετικές παραμέτρους αξιολόγησης, ο περιορισμός των πόρων που διατίθενται στο δημόσιο σύστημα υγείας των κρατών μελών, έχει ολέθριες συνέπειες. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι οι διαφορές μεταξύ των κρατών, καθώς και μεταξύ περιφερειών του ίδιου κράτους, όχι μόνο παραμένουν ίδιες, αλλά, επιπλέον, έχουν επιδεινωθεί. Είναι ως εάν η Ευρώπη να οικοδομήθηκε με βάση ένα μοντέλο διαφοροποιημένης αυτονομίας (όπου τα κράτη με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό έχουν μεγαλύτερη αυτονομία), προκειμένου να παραδοθεί στη λειτουργία των αγορών και του ιδιωτικού τομέα (με τη δυνατότητα, ίσως, μιας ιδιωτικής διακρατικής ασφάλισης).
Τελική βαθμολογία EHCI 2018 (Ευρωπαϊκός Δείκτης Κατανάλωσης Υπηρεσιών Υγείας)
Πηγή : Euro Health Index 2018 , η τροποποίηση δική μου
Σημείωση : Ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Κατανάλωσης υπηρεσιών Υγείας (EHCI) του 2018 αναλύει την ποιότητα του δημόσιου συτήματος υγείας των ευρωπαϊκών κρατών, με βάση 46 διαφορετικούς δείκτες τους οποίους ομαδοποιεί σε κατηγορίες όπως: δικαιώματα των ασθενών και παροχή πληροφοριών, προσβασιμότητα, θεραπευτικά αποτελέσματα, ποσοτική κατανομή και προσβασιμότητα των υπηρεσιών, πρόληψη και χρήση φαρμακευτικών προϊόντων. Ο μικρότερος βαθμός είναι 333, ο μεγαλύτερος 1000.
Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, στην κορυφή της κατάταξης είναι: οι Κάτω Χώρες, «η μόνη χώρα που συγκαταλέγεται διαρκώς μεταξύ των τριών πρώτων στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Κατανάλωσης υπηρεσιών Υγείας (της Health Consumer Powerhouse) από το 2005», το Βέλγιο και οι Σκανδιναβικές χώρες, ακολουθούμενες από τις χώρες της Δυτικής και της Νότιας Ευρώπης. Σε αυτές προστίθενται οι πιο ισχυρές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ): η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία και η Σλοβακία.
Η κατάσταση στην Ιταλία
Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στη χώρα που πλήττεται περισσότερο από τον κορονοϊό, την Ιταλία, που καταλαμβάνει την 20ή θέση στην κατάταξη της Health Consumer Powerhouse .
Το παρακάτω γράφημα παρουσιάζει τα ποσοστά των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων κορονοϊού ανά χώρα της ΕΕ
Πηγή : Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Ευρώπη, τροποποίηση δική μου, 09.03.2020
Εκτός από τις πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιφερειών της Ιταλίας, οι οποίες αποτελούν έναν από τους λόγους κατάταξής της στη συγκεκριμένη θέση, η δημόσια υγεία στη χώρα έχει υποστεί συνολικές περικοπές ύψους 37 δισεκατομμυρίων τα τελευταία δέκα χρόνια. Η Ιταλία δαπανά 2.545 ευρώ κατά κεφαλήν για υγειονομική περίθαλψη, σε σύγκριση με τη Γερμανία η οποία δαπανά 5.056 ευρώ. Το 2017, ο δείκτης νοσηλευτικού προσωπικού ανά χίλιους κατοίκους ήταν 6,5/1.000, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να είναι 8,4/1.000. Ο μέσος δείκτης νοσοκομειακών κλινών ήταν 3,2 (το 2007 ήταν 3,9), ενώ στη Γερμανία, αντίστοιχα, ήταν 8.
Από την άλλη πλευρά, το Δημοσιονομικό και Οικονομικό Πρόγραμμα του 2015, που αποτελεί το βασικό πλαίσιο δημοσιονομικού και οικονομικού σχεδιασμού, και το οποίο ψηφίστηκε από το ιταλικό κοινοβούλιο, δεν τηρήθηκε όσον αφορά τις δαπάνες, γιατί οι δαπάνες επιτρέπονταν μόνο σε περίπτωση αύξησης του ΑΕΠ, γεγονός που δεν συνέβη. Αυτό μας κάνει να υποθέσουμε ότι το ίδιο μπορεί να γίνει και με τον προϋπολογισμό του 2022. Στην πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μείωση του ποσοστού του ΑΕΠ που διατίθεται στο δημόσιο σύστημα υγείας, από 6,6% σε 6,4%. Και τα ποσοστά αυτά, εξακολουθούν να εξαρτώνται από την αύξηση του ΑΕΠ, που δεν επιτυγχάνεται σχεδόν ποτέ.
Το αποτέλεσμα είναι ότι οι κατά κεφαλήν δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη στην Ιταλία, δημόσιες και ιδιωτικές μαζί, ανέρχονται σε 3.428 δολάρια ΗΠΑ, έναντι του μέσου όρου του ΟΑΣΕ, που είναι 3.038 δολάρια. Ή, ακόμη, ότι ο αριθμός των νοσοκομείων μειώθηκε από 1.165, το 2010, σε 1.000 το 2017 (-14.6%), ενώ μειώθηκαν και οι νοσοκομειακές κλίνες, από 244.310 σε 211.593.
Οι περικοπές στον προϋπολογισμό, οι ιδιωτικοποιήσεις, η κατάτμηση των περιφερειών που υιοθέτησαν, τόσο η κεντροαριστερά όσο και η κεντροδεξιά, δρουν σαν πολλοί ιοί μαζί, με καταστροφικές συνέπειες.
Ακόμη πιο ασφυκτικά οικονομικά μέτρα;
Με την οικονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης να προστίθεται στην υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η Ιταλία φοβάται μια νέα ύφεση. Απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει αισθητά σε σχέση με το παρελθόν. Η κατάσταση εξελίσσεται γρήγορα και έχει πάρει πανευρωπαϊκές και παγκόσμιες διαστάσεις. Όμως, το οικονομικό μοντέλο που εφαρμόζεται σήμερα, αποδεικνύεται εντελώς ανεπαρκές για να αντιμετωπίσει μια τέτοια κρίση.
Ακόμη χειρότερα είναι τα ασφυκτικά μέτρα λιτότητας που επιβάλλει η ΕΕ. Οι επιδιωκόμενοι οικονομικοί στόχοι είναι ανέφικτοι. Η χαλάρωση τους είναι απαραίτητη αλλά δεν αρκεί μόνο αυτή. Απαιτούνται νέοι στόχοι, με επίκεντρο την ευημερία των ανθρώπων.
Είναι προφανές ότι είμαστε σε σημείο καμπής, από το οποίο πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα. Ας θεραπεύσουμε πρώτα τον ιό, στη συνέχεια όμως πρέπει να αλλάξουμε τα πράγματα.