Ο ευρωπαϊκός τομέας αυτοκίνησης – Ώρα να επανεξετάσουμε την κινητικότητα!

Όλοι οι τομείς της οικονομίας υπέστησαν τον αντίκτυπο της κρίσης του κορωνοϊού και η παραγωγή αυτοκινήτων δεν αποτελεί εξαίρεση. Υπάρχουν 12 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην ΕΕ που απασχολούνται στην αυτοκινητοβιομηχανία, είτε άμεσα στην παραγωγή, είτε στην κατασκευή ανταλλακτικών, ενώ ο τομέας αντιπροσωπεύει το 7% του ΑΕΠ της Ένωσης [1]. Εάν εξετάσουμε την άμεση απασχόληση στην αυτοκινητοβιομηχανία ως μερίδιο της συνολικής παραγωγής σε συγκεκριμένα κράτη μέλη της ΕΕ, μπορούμε να δούμε πόσο σημαντική είναι η αυτοκινητοβιομηχανία (βλ. γράφημα, παρακάτω).

Επομένως, μια, απαραίτητη, αναδιάρθρωση του τομέα θα επηρεάσει εκατομμύρια υπαλλήλους και θα πρέπει να αντιμετωπίσει το καλά οργανωμένο λόμπι των αυτοκινήτων. Στο απόγειο της κρίσης (25 Μαρτίου 2020), η Ευρωπαϊκή Ένωση Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA) ζήτησε μια προσωρινή αναστολή των αυστηρότερων όρων εκπομπών CO2 για τα επιβατικά αυτοκίνητα. Και παρά το γεγονός ότι οι μεταφορές αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο των συνολικών εκπομπών CO2 στην ΕΕ και είναι ο μόνος τομέας της ΕΕ που έχει σημειώσει αύξηση στις εκπομπές CO2 τα τελευταία χρόνια [2]. Είναι λοιπόν προφανές ότι η αυτοκινητοβιομηχανία χρειάζεται επειγόντως ριζικές αλλαγές. Εάν δεν αναλάβουμε δράση, δεν έχουμε καμία πιθανότητα να επιβραδύνουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη, πόσο μάλλον να τη σταματήσουμε.

Ποσοστό άμεσης απασχόλησης στην αυτοκινητοβιομηχανία, ανά χώρα της ΕΕ (2017)

Πηγή: European Automobile Manufacturers Association (ACEA),  με βάση τα στοιχεία της Eurostat

Αλλά δεν είναι μόνο η Ευρωπαϊκή Ένωση Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA) που εμποδίζει μια νέα αρχή στην αυτοκινητοβιομηχανία. Και πολλοί από τους υπαλλήλους δεν έχουν διάθεση για αλλαγή. Η μεγαλύτερη συνδικαλιστική οργάνωση της Γερμανίας, η IG Metall, για παράδειγμα, διαμαρτύρεται ότι το πακέτο κινήτρων της κυβέρνησης, που ανακοινώθηκαν στις 3 Ιουνίου 2020, περιλάμβανε μόνο την πριμοδότηση της αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων, με μηδενική στήριξη στα μοντέλα κινητήρων καύσης [3]. Είναι κατανοητό ότι η IG Metall ανησυχεί για τις πιθανές απώλειες θέσεων εργασίας. Στη Σλοβακία, μια χώρα που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κατασκευή αυτοκινήτων, ο αυτοματισμός και η ηλεκτροκίνηση απειλούν το 40% των θέσεων εργασίας στην αυτοκινητοβιομηχανία, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τις εταιρείες να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερη πίεση στους υπαλλήλους τους και οι συνθήκες απασχόλησης να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο [4]. Στη Σλοβακία, από την 1η Ιουνίου 2020, δεν έχει συμφωνηθεί καμία ενίσχυση στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας -παρά το γεγονός ότι η Volkswagen και η Jaguar ζήτησαν βοήθεια από τη σλοβακική κυβέρνηση. Η Ουγγαρία είναι μια άλλη χώρα που μέχρι σήμερα (από την 1η Ιουνίου) δεν χορήγησε καμιά άμεση ενίσχυση στην αυτοκινητοβιομηχανία, χορήγησε όμως δημόσιες εγγυήσεις για τα δάνεια και επιδοτήσεις για την αποπληρωμή των δανείων. Στις 26 Μαΐου 2020, η Γαλλία συμφώνησε ένα πακέτο διάσωσης ύψους 8 δισεκατομμυρίων ευρώ, για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τα αυτοκίνητα κινητήρων καύσης (συμπεριλαμβανομένων και των επιδοτήσεων της αγοράς) και ένα επιπρόσθετο δάνειο 5 δισεκατομμυρίων ευρώ στη Renault [5].

Αλλά, ακόμα κι αν εξαιρέσουμε τον Covid-19, η αυτοκινητοβιομηχανία παγκοσμίως βρίσκεται σε κρίση εδώ και αρκετά χρόνια, με τα στοιχεία των πωλήσεών της να είναι σε πτώση [6]. Η βιομηχανία χρειαζόταν μια επείγουσα αναδιάρθρωση, ήδη πριν από την πανδημία: μια στροφή σε προϊόντα φιλικά προς το κλίμα, για την προστασία του περιβάλλοντος και την εξασφάλιση θέσεων εργασίας. Υπάρχει μια δήθεν «πράσινη» λύση στα προβλήματα του τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας που υποστηρίζουν, τόσο οι πολιτικοί της ΕΕ όσο και η γερμανική κυβέρνηση: το ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Στην πρότασή της για ένα μείζον σχέδιο ανάκαμψης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την επένδυση στην έρευνα των μπαταριών, εκ παραλλήλου με τη χρηματοδότηση, ύψους ενός εκατομμυρίου, για την κατασκευή σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων σε ολόκληρη την ΕΕ [7]. Στην ανακοίνωσή της: Μια νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη, που δημοσιεύθηκε στις 10 Μαρτίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση Μπαταριών θα επεκταθεί. [8] Αλλά το ηλεκτρικό αυτοκίνητο δεν είναι τόσο φιλικό προς το κλίμα όσο συχνά δηλώνεται: η κατασκευή του, ιδιαίτερα εκείνη της μπαταρίας και του αμαξώματός του, αφήνει τεράστιο «αρνητικό οικολογικό αποτύπωμα». Ανάλογα με τη διάρκεια ζωής του αυτοκινήτου και το ενεργειακό του μείγμα, η διαφορά μεταξύ των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και των οχημάτων με κινητήρα καύσης είναι αμελητέα [9]. Όσον αφορά τη βελτίωση των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των δύο τύπων οχημάτων, θα πρέπει να κατασκευάζονται μικρά, ελαφριά αυτοκίνητα, με καλές αποδόσεις στην κατανάλωση καυσίμων, να χρησιμοποιούνται όσο το δυνατόν περισσότερα χρόνια και να μεταφέρονται με αυτά όσο το δυνατόν περισσότεροι επιβάτες [10]. Και μην ξεχνάμε: είτε έχουμε ηλεκτρικό αυτοκίνητο, είτε αυτοκίνητο με κινητήρα καύσης, η οδική συμφόρηση δεν αλλάζει. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν αποτελούν απάντηση στην έλλειψη χώρου που μαστίζει τις πόλεις μας. Αυτό που χρειάζεται είναι περισσότερες εναλλακτικές λύσεις στο αυτοκίνητο όπως: δημόσιες συγκοινωνίες, τραίνα μεγάλων αποστάσεων, ποδήλατα και σιδηροδρομικές μεταφορές εμπορευμάτων. Μια επανεξέταση των μετακινήσεων με αυτή τη λογική, θα μπορούσε να δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας σε διάφορους παραγωγικούς τομείς σε ολόκληρη την ΕΕ. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να σημαίνει περίπου 100.000 θέσεις εργασίας στην κατασκευή σιδηροδρομικών οχημάτων, βαγονιών και αυτοκινηταμαξών, καθώς και στα έργα συντήρησης. Άλλες 100.000 θέσεις απασχόλησης θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στην ανάπτυξη και την επέκταση της παραγωγής συστημάτων ηλεκτρικών λεωφορείων, σε υπηρεσίες μικρών, κατά παραγγελία λεωφορείων (dial-a-bus), και σε εξειδικευμένα επαγγελματικά οχήματα, μαζί με 100.000 νέες θέσεις εργασίας στην παραγωγή οχημάτων μεταφοράς εμπορευμάτων και ηλεκτρικών ποδηλάτων [11].

Χρειαζόμαστε, επομένως, έναν πλήρη επανασχεδιασμό του τομέα της αυτοκίνησης, με στροφή προς τη βιώσιμη κινητικότητα. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να θεσπιστούν οι απαραίτητες νομοθετικές διατάξεις. Επιπλέον, το κράτος θα πρέπει να εξασφαλίσει τις απαραίτητες χρηματοδοτήσεις για την προώθηση της ανάπτυξης των δημόσιων μεταφορών και των σιδηροδρομικών ταξιδιών μεγάλων αποστάσεων. Όμως, το πακέτο διάσωσης της γερμανικής κυβέρνησης για την κρίση του κορωνοϊού, διαθέτει ελάχιστα μέτρα στήριξης των γερμανικών σιδηροδρόμων. Ένα αριστερό Πράσινο New Deal δεν πρέπει μόνο να διασφαλίζει τον γρήγορο κοινωνικό και οικολογικό μετασχηματισμό των μοντέλων των αυτοκινήτων. Θα πρέπει, μεσοπρόθεσμα, να εργαστούμε για τη μετατροπή της αυτοκινητοβιομηχανίας σε έναν τομέα που ευνοεί μια πιο φιλική προς το κλίμα κινητικότητα, όπως την παραγωγή οχημάτων για δημόσιες και σιδηροδρομικές μεταφορές [13]. Για να μπορέσει αυτό να γίνει πραγματικότητα, τα περιβαλλοντικά κινήματα πρέπει να συνεργαστούν με τα συνδικάτα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ούτως ώστε οι κατασκευαστικές εταιρίες της ΕΕ να μη μπορούν να στραφούν η μια εναντίον της άλλης. Οι απαραίτητες συμμαχίες έχουν ήδη αρχίσει να διαμορφώνονται: για παράδειγμα, οι Φοιτητές για το Μέλλον στηρίζουν τον αγώνα του γερμανικού συνδικάτου ver.di, για καλύτερες συνθήκες απασχόλησης για τους εργαζόμενους στις δημόσιες μεταφορές. Μπορεί αυτό να είναι ένα μικρό μόνο βήμα, αλλά  είναι και μια αρχή.

Σημειώσεις

1. Ευρωπαϊκό Τομεακό Συμβούλιο Δεξιοτήτων, Αυτοκινητοβιομηχανία
2. Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, Εκπομπές Αερίων Θερμοκηπίου, συγκεντρωτικά ανά τομέα (08/06/20).
3. Tagesschau, Thomas Kreutzmann: Die Wut auf die SPD in der Autokrise, 07/06/20
4. Marianne Arens, “Changes in the car industry threaten Slovakian workers”, 13/02/2020, στο: World Socialist Website.
5. Latham & Watkins: PUBLIC FINANCE SUPPORT (STATE AID) GRANTED TO THE AUTOMOTIVE SECTOR.
6. Stephan Krull, «Autokrieg – Krise und Zukunft einer Schlüsselindustrie», Sozialismus , 5/2017.
7. COM, Europe’s moment: Repair and Prepare for the Next Generation, 27/05/2020, COM (2020) 456.
8. KOM, Eine neue Industriestrategie für Europa , Βρυξέλλες, 10/03/2020, COM (2020) 102.
9. Electric vehicles from life cycle and circular economy perspectives, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, Έκθεση αριθ. 13/2018, 57. 
10. PowerShift,  Merle Groneweg και Laura Weis:  Weniger Autos, mehr globale Gerechtigkeit
11. Zeitschrift LuXemburg, Mario Candeias: «Der Mietendeckel der Mobilität», Zeitschrift Luxemburg , Μάιος 2020
12. Die Linke., Bernd Riexinger: Mobilitätswende und sozial-ökologische Transformation der Autoindustrie, 05/05/2020