Ορισμένα σχόλια αναφορικά με τις κοινωνικές επιπτώσεις της πολιτικής του μνημονίου στην Ελλάδα: Η ”μνημονιακή αναταραχή φύλου”
Η επιβολή των μνημονιών και η πολιτική της λιτότητας που ακολουθήθηκε στη Ελλάδα τα τελευταία τέσσερα χρόνια προκάλεσαν την κατάργηση εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, την διάλυση των δομών κοινωνικής φροντιδας καθώς και μία βαύτατη κρίση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Πρόκειται για μία πολιτική η οποία υπονόμευσε περαιτέρω την κοινωνική θέση των γυναικών.
Tα υψηλά ποσοστά της ανεργίας των γυναικών και ιδιαίτερα των νέων γυναικών, οι κυρίαρχοι λόγοι αναφορικά με τη δομή της οικογενείας και το πλαίσιο ρύθμισης των ενδοικογενειακών σχέσεων, τα φαινόμενα αποκλεισμού των γυναικών από επαγγελματικές δραστηριότητες που αναγωρίζονται ακόμη ως ανδρικό προνόμιο, καθώς και οι στερεοτυπικές αναπαραστάσεις της θηλυκότητας μέσα από τα δημοφιλή ΜΜΕ, αλλά και το διαχρονικό φαινόμενο της υποεκπροσώπησης των γυναικών στην πολιτική αποτελούν μερικούς δείκτες της κατώτερης και διαρκώς υπονομευόμενης κοινωνικής τους θέση.
Ιστορικά, το σύστημα της κοινωνικής οργάνωσης στην Ελλάδα διατηρεί έναν παραδοσιακό χαρακτήρα, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες, οι οποίες έχουν πιο στενή αναφορά στις αρχές της του διαφωτισμού και της αστικής δημοκρατίας. Παρ όλα αυτά, είναι αλήθεια ότι από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, από το (1975) υλοποιήθηκε μία σειρά μεταρρυθμίσεων σε μια κατεύθυνση καθιέρωσης μιας εκδοχής θεσμικής ισότητας.
Το φεμινιστικό κίνημα υπήρξε καταλύτης αυτής της διαδικασίας συνεισφέροντας στην θεσμοποίηση της ισότητας στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ογδόντα, ωστόσο παρά τον ισχυρό κοινωνικό αντίκτυπο των αιτημάτων του, είναι γεγονός ότι δεν κατόρθωσε να ανατρέψει κυρίαρχες πατριαρχικές αντιλήψεις, οι οποίες αποτελούν μέχρι σήμερα θεμέλια της ελληνικής κυρίαρχης ιδεολογίας.
Η πολιτική που εφαρμόστηκε στο πλαίσιο του μνημονίου απαξίωσε όψεις της θεσμικής ισότητας στην Ελλάδα, εμβαθύνοντας περαιτέρω τις κοινωνικές ανισότητες και τις υπάρχουσες αντιθέσεις. Για παράδειγμα, στο πεδίο της εργασίας: Οι απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και η επίθεση στον δημόσιο τομέα, οι συντηρητικές μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό συστημα επηρέασαν τις γυναίκες ως κατηγορία σε μεγαλύτερα ποσοστά σε σχέση με τους άντρες: ένα πολύ ενδεικτικό παράδειγμα αυτού είναι το διαρκώς διογκούμενο μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών.
Συμπληρωματικά, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι μνημονιακές κυβερνήσεις και ειδικότερα η ακροδεξιάς σύνθεσης κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (2012-2014) εξέφρασαν μέσω πολύπλευρων πολιτικών πρωτοβουλιών βαθύτατα συντηρητικές θέσεις αναφορικά με τα θέματα φύλου, φυλής και σεξουαλικού προσανατολισμού.
Δε πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η κυβέρνηση προώθησε και υλοποίησε το σχέδιο της εγκαθίδρυσης των κέντρων κράτησης μεταναστών μέσα στο πλαίσιο της έντονης αυταρχικοποίησης της μεταναστευτικής πολιτικής. Αυτή η κυβέρνηση επίσης απέρριψε προοδευτικές μεταρρυθμίσεις όπως η αναγνώριση της ιθαγένειας για τα παιδιά μεταναστών και μεταναστριών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα καθώς και την αναγνώριση του δικαιώματος σύναψης συμφώνου συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια. Η αναβαθμισμένη επιθετική δημόσια παρουσία της Χρυσής Αυγής συνεισέφεραν στην ενίσχυση ενός ζοφερά συντηρητικού κλίματος στην πολιτική σκηνή.
”Η έμφυλη βία ως μία όψη της κοινωνικής κρίσης στην Ελλάδα”
Όλες οι φεμινίστριες αριστερές ή αναρχικές ή ακόμη και φιλελεύθερες- προερχόμενες από το δεύτερο ή από το τρίτο κύμα του φεμινισμού- συμμερίζονται την θέση αναφορικά με τα κοινωνικά θεμέλια της έμφυλης βίας. Και προφανώς όλες συμφωνούν ότι η πηγή αυτού του διαταξικού και διαφυλετικού φαινομένο ακούει σε ένα όνομα: είναι η πατριαρχία.
Από την άλλη πλευρά όμως είναι εξίσου αληθινό – και ειδικότερα μιλώντας από την σκοπιά των ανθρώπων του Νότου- ότι η κοινωνική κρίση που προκλήθηκε από την λιτότητα έχει συνδεθεί με μια ανησυχητική αύξηση των φαινομένων έμφυλης βίας.
Η ρευστότητα σε συνδυασμό με μια γενικευμένη διάψευση προσδοκιών για κοινωνική καταξίωση που καλλιεργήθηκαν κατά την προηγηθείσα περίοδο της κοινωνικής ευημερίας έχουν ενισχύσει τι κοινωνικές αντιθέσεις καθώς και τις κοινωνικής προέλευσης τάσεις για έμφυλη βία.
Μέσα σε αυτές τις κοινωνικές συνθήκες έλαβε χώρα η επιχείρηση της δίωξης των 12 φερόμενων ως οροθετικών γυναικών στις αρχές της άνοιξης του 2012 στην Αθήνα.
Είτε ως μια έκφραση της βιοπολιτικής στρατηγικής ενός αναδυούμενου αυταρχικού κράτους, είτε ως ένα προεκλογικό παιχνίδι πολιτικής επικοινωνίας με σκοπό την αφύπνιση των σεξιστικών αντανακλαστικών και προϊδεάσεων της συντηρητικής μερίδας του εκλογικού σώματος στην Ελλάδα, οπωσδήποτε αποτελεί μία υλική έκφραση σφοδρού θεσμικού σεξισμού από την πλευρά θεσμών, όπως η αστυνομία, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη αλλά και από ένα μέρος του ιατρικού κλάδου.
Κάποια σχόλια αναφορικά με τις προοπτικές που ανοίγονται τη νέα περίοδο
Κατά την περίοδο που προηγήθηκε αναπτύχθηκε ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα ενάντια στη λιτότητα καθώς και ένα εντυπωσιακής έκτασης και εσωτερικής ποικιλομορφίας κίνημα αλληλεγγύης, τα οποία αλληλεπιδρούσαν με το αντιρατσιστικό, το φεμινιστικό και το Λοατ κίνημα.
Η εκλογική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2012 και η εκλογική νίκη των εκλογών του Ιανουαρίου του 2015 υπήρξε εν μέρει το αποτέλεσμα τέτοιων διαδικασιών. Από το 2010 παράλληλα με την λιτότητα διαμορφώθηκαν οι προϋποθέσεις για μία σύντομη ”άνοιξη” των κινημάτων στην Ελλάδα, η οποία οδήγησε σε αυτή την ιστορική αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό.
Η νέα κατάσταση σήμερα θέτει προβλήματα και ανοίγει προοπτικές για την ευρωπαϊκή ριζοσπαστική Αριστερά: Με ποιό τρόπο η κυβέρνηση του Συριζα και τα νέα κοινωνικά κινήματα πρόκειται να αντιμετωπίσει τις στρατηγικές προκλήσεις που τους παρουσιάζονται, δεδομένου ότι οι ιδεοληψίες για το φύλο, την φυλή και την σεξουαλικότητα παραμένουν κυρίαρχες.
Ορισμένες από τις πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες στους τομείς της κοινωνικής αλληλεγγύης και αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης αλλά και στους τομείς των κοινωνικών δικαιωμάτων διαμορφώνουν ένα θετικό παράδειγμα, ωστόσο είναι μακρύς ο δρόμος που πρέπει ακόμη να διανυθεί.
Γυναικεία συμμετοχή στην κυβέρνηση
Ο ΣΥΡΙΖΑ δέχτηκε μεγάλη κριτική αναφορικά με την μικρή συμμετοχή γυναικών στο υπουργικό συμβούλιο (Υπάρχουν τέσσερις γυναίκες υπουργοί καθώς και η Πρόεδρος της Βουλής).
Το Podemos και η Ενωμένη Αριστερά στην Ισπανία άσκησαν πολύ έντονη δημόσια κριτική- διακινήθηκε μάλιστα ένα hashtag στο twitter: δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς αυτές-. Και βεβαίως αυτό είναι αλήθεια, όμως είναι εξίσου σημαντικό να αναδεικνύεται η μεγάλη συμμετοχή γυναικών στην κοινοβουλευτική ομάδα (44 βουλεύτριες).
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρωταρχικά θα συνεισφέρει στην διαμόρφωση και καθιέρωση μιας εναλλακτικής πολιτικής κουλτούρας είναι η εισαγωγή της φεμινιστικής σκοπιάς στην πολιτική που ασκείται καθώς και η πραγματική διεύρυνση της γυναικείας πολιτικής συμμετοχής στο πεδίο της λήψης αποφάσεων.
*Σύνοψη ανακοίνωσης που εκφωνήθηκε στο πλαίσιο διημερίδας που διοργανώθηκε από το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς με τον τίτλο: ‘Η εκπαίδευση μέσα από τα μάτια των γυναικών, τίτλος συνεδρίας: Γυναίκες, Κοινωνικά δικαιώματα και κοινωνική επιτυχία.