Οι δρόμοι είναι πολύ ήσυχοι. Παντού υπάρχουν λουλούδια. Παντού βρίσκεις τη θέληση να μην επιτρέψουμε να κυριαρχήσει ένα κλίμα φόβου. Τώρα βλέπουμε την καλύτερη πλευρά της Νορβηγίας και του Όσλο.
Αν θέλουμε να διδαχθούμε κάτι από τις δολοφονίες που έγιναν εδώ και να αποτρέψουμε παρόμοιες επιθέσεις στο μέλλον είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο που εξέθρεψαν τις ιδέες και την κοσμοθεωρία του
Άντερς Μπρέιβικ.Ενώπιον του νόμου, ο μόνος υπεύθυνος είναι ο ίδιος ο Μπρέιβικ. Η πράξη του όμως συνιστά ενέργεια
πολιτικής τρομοκρατίας, στοιχείο που δεν μπορεί να ερμηνευθεί αν δεν συνυπολογιστεί η επίδραση του πολιτικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για το ζήτημα της ολοκλήρωσης και των μουσουλμάνων κατοίκων της Νορβηγίας και άλλων δυτικών κοινωνιών. Ο Μπρέιβικ θεωρεί τους μουσουλμάνους μία ξένη δύναμη Κατοχής και κάνει λόγο για έναν μόνιμο πόλεμο ανάμεσα στις δυτικές και τις ισλαμικές κοινωνίες.
Τα γεγονότα καθαυτά συνδέονται ελάχιστα με την ισλαμοφοβία. Μόλις το 3.5% του πληθυσμού της Νορβηγίας είναι μουσουλμάνοι. Παρόλα αυτά, οι ισλαμοφοβικές ομάδες συνεχίζουν να υποστηρίζουν πως το Ισλάμ συνιστά έναν κίνδυνο για τον δυτικό κόσμο και άρα και για την Νορβηγία. Συχνά τα επιχειρήματα είναι δημογραφικού χαρακτήρα, του τύπου πως «σε μερικά χρόνια οι μουσουλμάνοι θα έχουν γίνει πλειοψηφία». Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει μία άρρητη παραδοχή πως οι μουσουλμάνοι είναι όχι απλώς γενικά επικίνδυνοι αλλά και πως παραμένουν αμετάβλητοι ήδη από την εποχή (ή και
πριν) της γέννησής τους. Αυτές οι ομάδες θεωρούν όσους δεν βλέπουν τους μουσουλμάνους σαν απειλή, ως προδότες. Κάτι τέτοιο νομιμοποιεί στη σκέψη τους τη χρήση δραστικών μέσων. Κι αν σκεφτούμε τα μέτρα που μπορεί να ληφθούν εναντίον προδοτών σε περίοδο πολέμου, εύκολα καταλαβαίνουμε πως κάποιοι θα μπορούσαν να ωθηθούν ακόμη και σε πράξεις βίας.
Η αύξηση της δημοτικότητας των ακροδεξιών λαϊκιστικών ομάδων στη Σκανδιναβία δείχνει πως το μίσος είναι η συνέπεια της μετατροπής των ανθρώπων σε αποδιοπομπαίους τράγους για κάθε είδους κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Αν οι άνθρωποι ,ανταλλάσουν απόψεις μόνο με τους ομοϊδεάτες τους και αυτεπιβεβαιώνονται συζητώντας και ενισχύοντας μεταξύ τους την κοσμοθεωρία τους – σε διάφορους ιστοτόπους στο ίντερνετ – δημιουργείται ένα ιδεολογικό σύστημα αναφοράς.
Με μία σύντομη ματιά στο μανιφέστο του Μπρέεβικ βρίσκει κανείς πως σε αυτό δεν υπάρχει τίποτα καινούριο. Από την
άποψη των επιχειρημάτων και των προκείμενων τους, το μεγαλύτερο μέρος μπορεί να βρεθεί σε πολλά φόρα στο ίντερνετ αλλά και σε συμβατικά κανάλια, σε αυξανόμενη συχνότητα. Και αυτό δεν περιορίζεται στη Νορβηγία. Θα μπορούσε να έχει συμβεί στη Δανία, την Ολλανδία, την Αυστρία ή την Ιταλία, όπου υπάρχουν επίσης αυτές οι αντιλήψεις σχετικά με τους μουσουλμάνους.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ακροδεξιός λαϊκισμός συνδέεται άμεσα με την πολιτική κατάσταση της κάθε χώρας.
Στις σκανδιναβικές χώρες, οι ακροδεξιοί είχαν πάντα σαφείς διαχωριστικές γραμμές με τους σοσιαλδημοκράτες, οι
οποίοι για αυτούς αποτελούσαν πάντα προδότες, τους ενός ή του άλλου τύπου. Αυτό το οποίο είναι ενδιαφέρον παρόλα
αυτά είναι το ότι αυτή η αντι-ισλαμική ρητορική έχει γίνει κοινός τόπος όλων των ακροδεξιών κομμάτων. Παρά το ότι έχουν διάφορες ιδεολογικές και ιστορικές προελεύσεις, όλα έχουν στα προγράμματα τους την ίδια αυτή ρητορική που συναντάμε και στο μανιφέστο του Μπρέιβικ. Πρόκειται για ένα διεθνές κίνημα το οποίο πρέπει να κατανοηθεί και να καταγγελθεί ενεργά.
Η στρατηγική κάποιων σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων να υιοθετούν στοιχεία της ακροδεξιάς ατζέντας αποδείχτηκε καταστροφική. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο η ακροδεξιά μπόρεσε να ευημερήσει – τουλάχιστον στις σκανδιναβικές χώρες – ήταν η αποδυνάμωση των κομμάτων αυτών. Αυτό όμως που αποτέλεσε περισσότερο αποφασιστικό παράγοντα ήταν η ρευστοποίηση της πολιτικής σύγκρουσης ως προς τα κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα. Όταν ένας ψηφοφόρος δεν μπορεί πλέον να διακρίνει τις διαφορές μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών και Συντηρητικών στα ζητήματα της οικονομικής πολιτικής, της μεταρρύθμισης του Κράτους Πρόνοιας και του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, το πολιτικό του ενδιαφέρον μετατοπίζεται σε άλλα ζητήματα, όπως τα λεγόμενα πολιτισμικά ζητήματα και η μετανάστευση.
Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ισχυροποιούμενης ακροδεξιάς, δύο πράγματα είναι απαραίτητα. Πρώτα, πρέπει να γίνει κατανοητό πως η ισλαμοφοβία είναι ο φασισμός και ο ρατσισμός της εποχής μας. Κι έπειτα, τα προοδευτικά κόμματα πρέπει να αναλάβουν το ρόλο του πραγματικού και αξιόπιστου εκπροσώπου των λαϊκών κοινωνικών και οικονομικών συμφερόντων.
Ελπίζω πως η δύναμη που επιδείχθηκε τόσο εντυπωσιακά αυτές τις μέρες από τη νορβηγική κοινωνία για να επιστρέψει στις παραδοσιακές της αξίες όπως η καθολική ισότητα ανεξαρτήτως εθνικότητας και θρησκείας, θα συνεχιστεί. Αυτή είναι και ήταν η Νορβηγία. Και ελπίζω πως αυτή η Νορβηγία θα μπορέσει να αποδείξει πως είναι ισχυρότερη από το μίσος και την ξενοφοβία.