Η κατάρρευση του κοινωνικού συμβολαίου του καπιταλισμού;

Η Κύπρος βιώνει δραματικές στιγμές τις τελευταίες εβδομάδες που αναμένεται να προκαλέσουν ανατροπή σε όλο το πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων και στην καθημερινότητα του λαού μας. Η πρόσφατη συμφωνία της Κυπριακής κυβέρνησης με το Eurogroup ανατρέπει με τρόπο βίαιο τον βασικό πυλώνα του καπιταλιστικού οικοδομήματος, τον τραπεζικό τομέα. Η ουσιαστική διάλυση της Λαϊκής Τράπεζας και το φόρτωμα των υποχρεώσεων της στην Τράπεζα Κύπρου, σε συνδυασμό με το κούρεμα των καταθέσεων που έγινε στην Τράπεζα Κύπρου δημιουργεί ένα καινούριο τραπεζικό τοπίο, αφενός και αφετέρου, δημιουργεί ένα σκηνικό αβεβαιότητας ως προς τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος.

Το τελευταίο διάστημα ο κυπριακός λαός βίωσε μια άνευ προηγούμενου κινδυνολογία από κυβερνητικούς αξιωματούχους, ακαδημαϊκούς, οικονομολόγους και κάθε λογής αναλυτές. Κοινή συνισταμένη των τοποθετήσεων τους ήταν η δημιουργία σκηνικού ασφυκτικών πιέσεων και η μετάδοση μιας εικόνας έλλειψης εναλλακτικών. Οι λύσεις ή οι συνταγές που προτείνονταν και προτείνονται από τους πιο πάνω γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν ως μονόδρομος. Η οποιαδήποτε αναφορά σε άλλου είδους επιλογές αντιμετωπίζεται με ειρωνεία και κατατάσσεται στην ουτοπία και στον ρομαντισμό.

Από πολλούς «αναλυτές», αλλά και κόμματα επιχειρείται να περάσει ένα μήνυμα ότι βασικός υπαίτιος όλης αυτής της κατάστασης είναι ο ίδιος ο Κύπριος, με τον τρόπο ζωής που υιοθέτησε και τις υπερβολές στον προσωπικό του βίο. Μάλιστα, κείμενο στην κυπριακή διάλεκτο κυκλοφόρησε διαδικτυακά και αναπαράχθηκε σε Ελλάδα και Κύπρο για να ενισχύσει την άποψη αυτή. Συνέπεια αυτής της θεώρησης είναι η άποψη ότι λίγο πολύ καλά μας κάνουν οι Ευρωπαίοι διότι έρχονται να μας συνεφέρουν. Αυτή η προσέγγιση είναι ψευδής, ανιστόρητη και αταξική και αυτό που στοχεύει είναι να συγκαλύψει τις ευθύνες ενός ολόκληρου συστήματος, αλλά και των απολογητών του. Χωρίς να αρνούμαστε τις υπερβολές του Κύπριου, ακόμα και τα λάθη του, καθώς και στρεβλώσεις στην οικονομία που οικοδομήθηκαν για δεκαετίες, η πρωταρχική αιτία των δεινών μας είναι το ίδιο το σύστημα το οποίο παράγει και αναπαράγει κρίσεις. Η κρίση είναι ίδιον του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο αποζητά συνεχώς το κέρδος και σε περιόδους κρίσεων κοινωνικοποιεί τις ζημιές.

Ζούμε σε μια εποχή διάψευσης προσδοκιών καιν κατάρρευσης μύθων που κτίζονταν επιμελώς για πολλά χρόνια. Αυτό αφορά κυρίως στην ΕΕ. Ένα οικοδόμημα το οποίο πάσχισαν να πουλήσουν στους λαούς ως ένα club ισότητας, δικαιοσύνης και αλληλεγγύης. Οι διακηρύξεις αποδεικνύονται επιταγή χωρίς αντίκρισμα, κάτι για το οποίο η αριστερά πάντα προειδοποιούσε και αντιμετωπιζόταν με χλευασμό. Περαιτέρω, αποδεικνύεται ότι η απώλεια κρατικής κυριαρχίας στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, έχει επιπτώσεις σοβαρές στην ευημερία των λαών αφού τα κράτη στερούνται σοβαρά εργαλεία άσκησης ανεξάρτητης νομισματικής και οικονομικής πολιτικής.

Το ζήτημα σε ότι αφορά στην Κύπρο είναι ευρύτερα γεωπολιτικό. Αυτό που επιχειρείται είναι μια μορφή νεοαποικισμού για να κατοχυρωθούν μακροπρόθεσμα γεωστρατηγικά συμφέροντα μεγάλων δυτικών κρατών. Η στάση της τρόικας, και της ΕΕ εν γένει, έναντι της Κύπρου, προφανώς, μόνο αν τοποθετηθεί σε ένα γεωπολιτικό πλαίσιο μπορεί να γίνει κατανοητή. Το πλαίσιο αυτό καθορίζεται από την εύρεση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Κύπρο, την εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας και την επίλυση του Κυπριακού. Όλα αυτά φαίνεται να αποτελούν ένα συνολικό πλέγμα γεωπολιτικών παραγόντων, για το οποίο οι κυρίαρχοι κύκλοι του συστήματος αποφάσισαν να προχωρήσουν σε «λύσεις», δηλαδή κλείσιμο. Ήδη, ο πρώην ΓΓ του ΝΑΤΟ, Χαβιέ Σολάνα, αρθρογράφησε για το θέμα αυτό. Επιπλέον, όπως πολύ ωμά παραδέχτηκε και ο πρόεδρος του Eurogroup, Ολλανδός Ντάισσελμπλουμ, το μοντέλο που εφαρμόστηκε στην Κύπρο θα αποτελέσει πρότυπο και για άλλες προβληματικές χώρες.

Αυτό που έγινε στην Κύπρο, όμως, η οποία χρησιμοποιήθηκε ως μοντέλο και ως πειραματόζωο, ουσιαστικά, θέτει επί τάπητος ένα πολύ μεγαλύτερο ζήτημα που θίγει την ουσία του καπιταλιστικού οικοδομήματος. Η απόφαση του Eurogroup παραβιάζει την Αγία Τράπεζα του καπιταλισμού, την ατομική ιδιοκτησία. Η ατομική ιδιοκτησία και η προστασία της, όπως και το κοινωνικό κράτος, αποτελούν το κοινωνικό συμβόλαιο του καπιταλισμού με τον λαό. Αυτό δηλαδή που δίνει συνοχή σε ένα σύστημα που βασίζεται στο αχαλίνωτο κυνήγι του κέρδους και την εκμετάλλευση. Καλλιεργεί μια αυταπάτη, μια ελπίδα ότι, κάποτε, ο καθένας από εμάς μπορεί να γίνει όπως τον Ροκφέλερ. Από τη στιγμή που καταργούνται αυτά τα δύο (το κοινωνικό κράτος δέχεται επιθέσεις εδώ και χρόνια) το μήνυμα προς τον κόσμο, έστω και αν δεν το συνειδητοποιούν, είναι ότι τρίζουν τα θεμέλια του όλου οικοδομήματος. Ένδειξη του βάθους της κρίσης, ένδειξη των διαθέσεων μερίδας του κεφαλαίου να πατήσει επί πτωμάτων ώστε να διασφαλίσει το λαβείν της, ένδειξη των αντιθέσεων ενός συστήματος που ζει με την εκμετάλλευση των πάντων: ανθρώπου και φύσης.